Γονείς μπλεγμένοι σε δίκτυα ορίων

Γονείς μπλεγμένοι σε δίκτυα ορίων

Λαμβάνω συχνά ερωτήματα από γονείς που με ρωτούν περίπου το ίδιο δεδομένο...Πώς να οριοθετήσω το παιδί μου; Μιλώντας για όρια, ειδικά στη σημερινή εποχή, μας έρχεται περισσότερο στο μυαλό ο περιορισμός και η απαγόρευση.  Όπως έχει περάσει μέσα από τις παλαιότερες κοινωνίες, όρια και πειθαρχία στις οικογένειες σημαίνει τιμωρία των παιδιών. Σήμερα, αναφερόμενη στα όρια εννοώ τη μετάδοση αξιών και γνώσεων που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη τόσο τη συναισθηματική όσο και τη ψυχική αλλά και την κοινωνικοποίησή του παιδιού. 

Είναι βοηθητικό να σκεφτεί κανείς την οριοθέτηση σαν δυναμική στο οικογενειακό σύστημα. Ανάλογα με το αναπτυξιακό στάδιο του κάθε παιδιού, η οριοθέτηση είναι διαφορετική ούτως ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παιδιού. Υπάρχουν όμως στοιχεία τα οποία παραμένουν σταθερά. Αυτά τα στοιχεία είναι η επιμονή του γονιού, η ανάπτυξη διαλόγου με τα παιδιά, η ανάπτυξη επιχειρημάτων, η αναγνώριση των συναισθημάτων και η ασφάλεια. 

Αναμφισβήτητα, στη σημερινή εποχή αντικρύζουμε γονείς οι οποίοι προσπαθούν για το καλύτερο των παιδιών τους. Στις μέρες μας όμως αυτό που συχνά δυσκολεύει τους γονείς είναι από τη μια η επιτρεπτικότητα και από την άλλη πλευρά η μεγάλη ταλάντωση ανάμεσα στην υποχώρηση και την επίθεση. Η επιτρεπτικότητα οδηγεί πολλές φορές τους γονείς να ξεπερνούν τα δικά τους προσωπικά  όρια και να οδηγούνται σε αμφιταλάντευση. Η αμφιταλάντευσή τους βρίσκεται ανάμεσα σε μια επίθεση (π.χ. θα σε τσακίσω) και από την άλλη σε μια υποχώρηση (πχ. Κάνε ότι θες). Μάλιστα, συχνά η αμφιταλάντευση γίνεται την ίδια στιγμή με αποτέλεσμα να οδηγεί σε μπέρδεμα και αστάθεια. 

Στο πλαίσιο της οριοθέτησης είναι βοηθητικό να σκεφτούμε ότι τα παιδιά χρειάζονται  προσανατολισμό , μια αυθεντική σχέση και ένα πλαίσιο σεβασμού.  Παράλληλα εδώ τίθεται το  μεγάλο ζήτημα πώς ο γονιός μπορεί  ή είναι δυνατόν να ελέγξει τη συμπεριφορά του παιδιού του στο 100%. Ο γονιός μπορεί να συμβουλέψει, να είναι παρών στη ζωή του παιδιού του αλλά δεν μπορεί να το κατευθύνει αφού το παιδί είναι ξεχωριστός άνθρωπος. Μπορεί ο γονιός να βοηθήσει το παιδί να εκφραστεί και να νιώσει ασφάλεια αλλά δεν μπορεί να καθορίσει την πορεία του. Όσο αγχωτικό κι αν ακούγεται είναι την ίδια στιγμή και ανακουφιστικό για τον κάθε γονιό, ο οποίος αγωνιά για τη συμπεριφορά και το μέλλον του παιδιού του. 

Επίσης, είναι σημαντικό οι γονείς να περιγράφουν τη σκέψη τους με το παιδί ως κάτι σημαντικό και με τη κρίση θετικών όρων. Ένα παιδί το οποίο νιώθει άξιο μέλος της οικογένειας αποκτά το αίσθημα του ανήκειν. Η σταδιακή ανάληψη ευθυνών βοηθά τα παιδιά να νιώθουν ικανά και έτσι αποκτούν υπευθυνότητα. Έτσι για παράδειγμα, πολλές φορές οι γονείς λένε στα παιδιά τους «εσύ να έχεις έγνοια σου τα μαθήματα σου και εγώ θα κάνω όλα τα άλλα». Όταν όμως η μητέρα κουραστεί να συμμαζεύει το  δωμάτιο του παιδιού (που είναι πλέον 13 ετών ) γιατί αφήνει σκουπίδια ή γιατί δε βάζει τα λερωμένα του ρούχα για πλύσιμο, τότε υπάρχουν ξεσπάσματα. 

Συχνά οι γονείς προσπαθούν να βρουν το κύρος τους, το οποίο έχουν απωλέσει λόγω επιτρεπτικότητας ή αμφιταλάντευσης. Ας μην ξεχνάμε βέβαια πως και οι γονείς αποτελούν μέρος του οικογενειακού συστήματος άρα υπάρχουν και συναισθηματικοί δεσμοί, οι οποίοι δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο την οριοθέτηση. Οι ανασφαλείς γονείς νιώθουν πολλές φορές ενοχές μετά από μια σύγκρουση με τα παιδιά τους. Μέσα σε αυτόν τον φαύλο κύκλο, και λόγω της αγωνίας τους, οι γονείς τείνουν να πάρουν την ευθύνη από τα παιδιά για να αναγνωριστούν ως καλοί γονείς. Παρόλο που η πρόθεσή τους είναι καλή, εντούτοις κάτι τέτοιο δε βοηθά στη σχέση με τα παιδιά. Ιδιαίτερα βοηθητικό θα ήταν οι γονείς να σκέφτονται πολλές φορές ποιος είναι ο στόχος σε μια διαφωνία με τα παιδιά τους. 

Κλείνοντας, η οριοθέτηση δημιουργεί ένα ασφαλές πλαίσιο στην ανάπτυξη των παιδιών. Μέσα από την οριοθέτηση τα παιδιά νιώθουν σημαντικά στο οικογενειακό τους πλαίσιο και παράλληλα καταφέρνουν να αποκτούν κι εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Ένα παιδί μπορεί να εξερευνά τον κόσμο του αλλά οι γονείς αποτελούν τα σχοινιά τα οποία θα το κρατήσουν μέχρι να μάθει τον κόσμο αυτό. Η σύνδεση, δηλ. το σχοινί, είναι η γέφυρα του παιδιού για την προσωπική του ανάπτυξη. 

Κατερίνα Μιχαήλ

Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια, Συμβουλευτική Ζευγαριών, Συμβουλευτική Γονέων, Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Εφήβων, EFTA / ECP

Συνεργάτης Κέντρου Οικογενειακής Θεραπείας Συστημικού Ινστιτούτο Κύπρου