Όταν ο θυμός μεγαλώνει..

Όταν ο θυμός μεγαλώνει….

“Ο καθένας μπορεί να θυμώσει, είναι εύκολο.  Αλλά να θυμώσεις με το σωστό άνθρωπο, στο σωστό βαθμό, για το σωστό λόγο, τη σωστή στιγμή και με το σωστό τρόπο, αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο». (Αριστοτέλης) 

Θυμός, ένα από τα βασικότερα συναισθήματα που συνδέεται με την οργή, το άγχος και την επιθετικότητα. Πολλές φορές ο θυμός και όλες οι συμπεριφορές που τον περιβάλλουν αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου κρύβοντας όλες τις εσωτερικευμένες καταστάσεις, τα απωθημένα, τα συναισθήματα και τη μη έκφρασή τους. Είναι ένα δευτερογενές συναίσθημα που από κάτω του κρύβονται η απογοήτευση, η αδικία,  η ανησυχία, η ματαίωση, η ντροπή, το πένθος, η ζήλεια, η ανασφάλεια. Έτσι ο Αριστοτέλης το έθεσε πολύ στοχευμένα με το πιο πάνω γνωμικό, αφού το εύκολο κομμάτι είναι να θυμώσει κάποιος αλλά το δυσκολότερο είναι κάτω από ποιες χωρό-χρονικές συνθήκες και σε ποιο βαθμό μπορεί να θυμώσει. 

Ο θυμός μπορεί να προέρχεται από πολλές αιτίες. Άνθρωποι οι οποίοι είναι στραμμένοι στις σχέσεις τους και θυσιάζουν αρκετά από τα προσωπικά τους όρια  για χάρη των σχέσεων αυτών, εσωτερικεύουν θυμό. Οι άνθρωποι που όταν εύκολα λένε «ναι» στους άλλους, εύκολα λένε «όχι» στον εαυτό τους, νιώθουν εξαντλημένοι και απογοητευμένοι. Οι δυναμικές που αναπτύσσονται σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι δυναμικές που στηρίζονται σ' ένα άνισο δούναι και λαβείν, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο θυμός και η απογοήτευση όταν κάποιος αξιολογεί ότι δεν παίρνει τόσα όσα δίνει. Αυτή είναι και η απαρχή ένος φαύλου κύκλου όπου μεγαλώνει η απογοήτευση και συσσωρεύεται ο θυμός αφού ο άνθρωπος μπαίνει σε μια διαδικασία να νιώθει ότι θυματοποιείται. 

Για παράδειγμα, σε μια δύσκολη κατάσταση π.χ. σ’ ένα διαζύγιο, μπορεί κάποιος να νιώθει ότι δεν τον στήριξε ένας στενός συγγενής ή φίλος. Νιώθει θυμό αλλά δεν τον επικοινωνεί. Ένας σύντροφος νιώθει πιεσμένος στο εργασιακό του περιβάλλον δεν το επικοινωνεί και θυμώνει όταν ο/η σύντροφος του δεν τον/την καταλαβαίνει. Νιώθει θυμό και απογοήτευση μέσα από το χάσμα επικοινωνίας και ο θυμός εσωτερικεύεται για ακόμη μια φορά. 

Παράλληλα τυχαίνει ο θυμός να αυξάνεται σε χρονικές περιόδους έντονου άγχους. Ένας άνθρωπος, ο οποίος καταβάλει ενέργεια για τη διεκπεραίωση ενός στόχου ή ακόμη και για αναγνώριση από άλλους μέσα από την επίτευξη του στόχου του, εσωτερικεύει θυμό όταν νιώθει ότι σπαταλάει ενέργεια χωρίς την ανάλογη αναγνώριση. Σε τέτοιες χρονικές περιόδους, διαταράσσεται και ο ύπνος που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. 

Ζούμε σε μια κοινωνία, στην οποία προάγεται η καλή σχέση άρα οι συγκρούσεις αποφεύγονται. Οι άνθρωποι αποφεύγουν τις συγκρούσεις και την έκφραση των συναισθημάτων που οδηγούν στο θυμό. Ο θυμός δε νοηματοδοτείται σε κανένα πλαίσιο. Το άτομο όμως που θυμώνει, κινδυνεύει να το συνεπάρει η επιθετικότητα. Ο θυμωμένος απαιτεί δικαιοσύνη και επιθυμεί να κάνει τα πράγματα σύμφωνα με τη δική του θέληση.  Η πρώτιστη απογοήτευση, η μοναξιά και η αγανάκτηση μετατρέπονται σε θυμό. Όσο πιο συσσωρευμένος είναι ο θυμός τόσο μεγαλύτερος γίνεται. 

Η διαχείριση του θυμού δεν έχει να κάνει με την καταπίεσή του. Το να τεθεί ως στόχος ο άνθρωπος να μη θυμώνει είναι ουτοπικό. Πολύ σημαντικό είναι να αναστοχαστούμε πάνω στους τρόπους που αντιδρά κάποιος όταν θυμώνει.  Το καλύτερο που μπορεί να κάνει ο θυμωμένος είναι να καθυστερεί να μιλά ή να πράττει όταν ο συναγερμός του θυμού βρίσκεται στο κόκκινο. 

Με τη βοήθεια κάποιου ψυχοθεραπευτή, ο θυμωμένος θα μπορέσει να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του και να τα επικοινωνεί καθώς και να εντοπίζει τις αρνητικές συνέπειες των εκρήξεων του θυμού του. Επίσης, ο άνθρωπος που θυμώνει θα μπορεί να είναι σε θέση να επεξεργάζεται τις σκέψεις που συνοδεύουν το θυμό του, να αντιλαμβάνεται τις αλλαγές στο σώμα του αλλά και να εκφράζει με λειτουργικό (και όχι αυτό-καταστροφικό) τρόπο το θυμό που νιώθει.   

Επειδή πάντα πιστεύω στην αξία των ιστοριών θα κλείσω το συγκεκριμένο άρθρο με μια όμορφη ιστορία για τη νοηματοδότηση του θυμού:

Μια φορά κι ένα καιρό, ζούσε μια βασιλοπούλα που ήταν πολύ λυπημένη και θυμωμένη, γιατί ο βασιλιάς και η βασίλισσα δεν την άφηναν να παίζει με τα άλλα παιδιά. Ο θυμός της γινόταν μεγαλύτερος κάθε φορά που ο βασιλιάς την κοροϊδευε όταν εκείνη έκλαιγε σπαραχτικά και του ζητούσε να την αφήσει να πάει να βρει τα άλλα παιδιά. Μάλιστα, ένιωθε πως αφού ο βασιλιάς  που είναι ο σημαντικότερος από όλους δεν της αναγνώριζε το δικαίωμα να έχει δικαιώματα, σήμαινε πως η ίδια δεν άξιζε τίποτα, σαν να ήταν αδιάφορο εάν υπάρχει ή εάν δεν υπάρχει. Έτσι η βασιλοπούλα κλείδωσε σε ένα κουτί όλες τις συγκινήσεις της και με τον καιρό έγινε πολύ ορθολογική… Μέχρι που γνώρισε ένα βασιλόπουλο και το ερωτεύτηκε. Τότε οι συγκινήσεις της, κλειδωμένες για καιρό, βρήκαν την ευκαιρία και με οδηγό τον θυμό έφτασαν στις σκέψεις της. Έτσι, η βασιλοπούλα έμαθε να ακούει και να αναγνωρίζει τις συγκινήσεις της και να τους επιτρέπει να μπαινοβγαίνουν στην καρδιά της όποτε χρειαζόταν. Ένιωθε έτσι ζωντανή και γεμάτη και αυτό μαρτυρούσε πως υπήρχε στον κόσμο κι αυτή. 

Κατερίνα Μιχαήλ

Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια, Συμβουλευτική Ζευγαριών, Συμβουλευτική Γονέων, Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Εφήβων, EFTA / ECP

Συνεργάτης Κέντρου Οικογενειακής Θεραπείας Συστημικού Ινστιτούτο Κύπρου