Τι να κάνω με τους εφήβους;

Τι να κάνω με τους εφήβους;;

Εφηβάκια ηλικίας 12-14 ετών

Απελπισμένοι γονείς φτάνουν στα όριά τους, θεωρώντας ότι τα έφηβα παιδιά τους βρίσκονται κάτω από ένα μυστήριο, το οποίο οι ίδιοι αδυνατούν να προσεγγίσουν. Τη μια θυμωμένα, την άλλη σιωπηλά, διαθέσεις με έντονα σκαμπανεβάσματα, αφηρημένα, με έντονη κριτική και πολλές φορές έτοιμοι να λάβουν τα πιο έντονα ρίσκα από αλκοόλ, ουσίες μέχρι και να οδηγήσουν αυτοκίνητα.

Η φωνή απόγνωσης πολλών γονέων είναι «Τι του συμβαίνει;». Υπάρχουν στιγμές που δεν αναγνωρίζουν ούτε οι ίδιοι τις αλλαγές στο παιδί τους. 

Κατά την πρώτη φάση της εφηβείας εξελίσσεται το γνωστικό επίπεδο. Οι έφηβοι αρχίζουν να σκέφτονται σχεδόν σαν ενήλικες και είναι σε θέση να επιχειρηματολογούν με λογικά κάθε φορά επιχειρήματα, κυρίως όταν πρόκειται να επικοινωνήσουν και να στηρίξουν κάποια ανάγκη τους. Από τους έφηβους αυτό που απουσιάζει είναι η εμπειρία και η κρίση. Επίσης, καθώς η σκέψη διαφοροποιείται, οι έφηβοι είναι σε θέση να δείξουν κατανόηση στους φίλους και στον περίγυρό τους, αλλά ίσως ακόμη όχι στους γονείς και στα αδέρφια τους. 

Επιπλέον, σ' αυτή την ηλικιακή φάση γίνονται αλλαγές τόσο σε σεξουαλικό επίπεδο όσο και στις ορμόνες του άγχους που επηρεάζουν τον έλεγχο των παρορμήσεων και την ψυχολογική προσαρμογή. Παιδιά που είναι εκτεθειμένα σε ήδη αγχωτικές καταστάσεις θα έχουν υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης, γεγονός το οποίο μπορεί να βλάψει νευρώνες σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου. 

Σε κοινωνικό επίπεδο, οι φίλοι αντικαθιστούν τους γονείς. Έτσι, τα παιδιά διαμορφώνουν την εικόνα τους μέσα από τους φίλους. Ακόμη κι αν σε προηγούμενα ηλικιακά επίπεδα τα παιδιά περνούσαν ευχάριστα και λάτρευαν να συναναστρέφονται με τους γονείς τους, σ' αυτό το επίπεδο απομακρύνονται. Στο στάδιο αυτό, πολλά παιδιά στην ανάγκη τους να ταξιδέψουν στο δικό τους κόσμο και νιώσουν την ανεξαρτησία, υπάρχει πιθανότητα να αμφισβητήσουν, να απορρίψουν, να προκαλέσουν ακόμη και να κριτικάρουν τους γονείς τους. Βρίσκονται σε μια εσωτερική πάλη με τις φωνές μέσα τους να παλεύουν να αντικαταστήσουν τις αξίες των γονέων τους με τις δικές τους. 

Σ’ όλη αυτήν την εξελικτική φάση των παιδιών, οι γονείς οφείλουν να είναι παρόντες. Παρόλο που τα παιδιά μεγαλώνουν, χρειάζονται επίβλεψη. Η μεγάλη ή η υπερβολική δόση ελευθερίας μπορεί να τα αφήσει εκτεθειμένα αφού όπως έχει ήδη αναφερθεί δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί η κρίση. Μέσα ακόμη και από την απόρριψη, οι γονείς οφείλουν να ενδυναμώνονται και να δείχνουν την παρουσία τους στη ζωή του παιδιού τους. Τόσο η σωματική όσο και η ψυχολογική απόσταση είναι σημαντική σ’ αυτή τη φάση ζωής τους. Να θυμάστε πως το παιδί παλεύει να δημιουργήσει και να κρατήσει μια αίσθηση του δικού του εαυτού, γι’ αυτό και η υπερβολική εμπλοκή των γονέων μπορεί να προκαλέσει έναν πόλεμο με τα παιδιά. Στο σημείο αυτό μιλάμε για την παρουσία και την επίβλεψη σε αντίθεση με την εμπλοκή και την υπερ-εμπλοκή. Οι γονείς καλούνται να αντέξουν την αμφισβήτηση των παιδιών τους και να ακούνε με σεβασμό τις απόψεις τους. 

Στο γραφείο μου, συνήθως τα παιδιά απογυμνώνουν την εικόνα τους και ενώ δείχνουν να είναι ευχαριστημένα και ευτυχισμένα, μέσα τους είναι θυμωμένα από γονείς που είναι κυρίως επικριτικοί και προσβλητικοί. Ας έχουμε όλοι στο μυαλό ότι οι έφηβοι βρίσκουν πολλούς τρόπους για να ξεφεύγουν από όσα τους ενοχλούν στους ενήλικες και κυρίως από την επίκριση. Σταματάνε να τρώνε, φεύγουν κρυφά τα βράδια, πίνουν αλκοόλ, κάνουν επιπόλαιο σεξ, αυτοτραυματίζονται, ξεκινούν τη χρήση ουσιών. Πίσω από όλες αυτές τις συμπεριφορές και από άλλες ακραίες συμπεριφορές, ακούγεται η φωνή τους να ζήσουν τη δική τους ζωή. 

Αξίζει να θυμόμαστε πως καλό θα ήταν να έχουμε μια ζεστή τη φωλιά για τα παιδιά μας. Έχουν τα δικά τους φτερά που μπορούν να πετάξουν αλλά σημασία έχει να δείχνουμε αποδοχή, αγάπη και να παρέχουμε ασφάλεια σ' έναν εαυτό που και οι ίδιοι τώρα γνωρίζουν. Όσοι δυσκολεύονται μπορούν να αποταθούν σε κάποιο ειδικό για περισσότερες πληροφορίες. 

Κατερίνα Μιχαήλ

Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια, Συμβουλευτική Ζευγαριών, Συμβουλευτική Γονέων, Ψυχοθεραπεία Παιδιών και Εφήβων, EFTA / ECP

Συνεργάτης Κέντρου Οικογενειακής Θεραπείας Συστημικού Ινστιτούτο Κύπρου